Ազգային Ուսումնասիրաց Միացիալ Վարժարան

1919-ին Գաղթականութենէն վերապրողներու տունդարձէն ետք, Քեսապի Առաքելական եւ Աւետարանական համայնքները կը հետեւին Ազգ. միութեան որոշումներուն ու կը պահեն երկու Միացեալ Վարժարաններ, մէկը աղջկանց իսկ միւսը մանչերու: Ընդհանուր տէսուչն էր Այովա երկրագործական համալսարանի շրջանաւարտ Քեսապցի Ժոզէֆ Հեքիմեան: Քանի մը տարի ետք համայնքային երկպառակութեան պատճառով վարժարանը կը փակուի եւ կը բացուին նախկին յարանուանական դպրոցները:
1924-ին կը վերաբացուին ազգային եւ աւետարանական դպրոցները: Սակայն Ազգ. Միութեան Միացեալ Վարժարաններու գաղափարը կը խթանէ Ուսումնասիրաց Միւթիւնը շուրջ մէկ ու կէս տասնամեակէ փայփայած իր երազը իրագործելու, որն էր հիմնումը ոչ յարանուանական ազգային բարձրագոյն վարժարանի մը:
1925-ի աշնան կը բացուի Ուսումնասիրաց Միւթեան երկրորդական վարժարանը (1925-1938) ժողովրդային գրադարանին շէնքին մէջ: Դպրոցի արտօնագիրը ստացուած է Յակոբ Աթիկեանի անունով:
Երկու տարի դպրոցի տնօրէն կ՛ըլլայ Պր. Հերոյեան, ապա տարի մը Գէորգ Գըրըգեան եւ վերջապէս Փարիզէն շրջանաւարտ գիւղատնտես Քեսապցի Յակոբ Աթիկեան, որ դպրոցի տնօրէնութիւնը կը վարէ մինչեւ 1931, ապա 1934–1939, իսկ յետոյ կը ստանձնէ Ուսումնասիրաց Միացեալ Վարժարանի տնօրէնութիւնը (1941–1944):
1928-ին դպրոցը կ’ունենայ իր սեփական գեղեցիկ շէնքը, գիւղէն դուրս լաւագոյն դիրքի մը վրայ՝ ընդարձակ խաղավայրով:
1936–1937-ին դպրոցը կը վերածուի միջնակարգ վարժարանի, իսկ 1938–1939-ին կը միանայ միացեալ նախակրթարանին:
Ուսումնասիրաց երկրորդական վարժարանի ուսուցչակազմը բաղկացած է համալսարանական կրթութիւն ստացած երիտասարդներէ, ինչպէս Ժոզէֆ Ինճէճիկեան, Սողոմոն Յովսէփեան, Ասատուր Սէֆէրեան,Վահան Չիւրիքեան, Սողոմոն Թիթիզեան: Վերջին չորսը նախկին շրջանաւարտներ:
Դպրոցի շրջանաւարտները, շուրջ երկու տասնեակ ասպարէզ ընտրելով ուսուցչութիւնը, պաշտօնավարեցին Սուրիոյ եւ Լիբանանի բազմաթիւ դպրոցներու մէջ: Ոմանք մասնագիտական կրթութիւն ստացան արտասահմանի համալսարաններուն մէջ ու հասան պատուաւոր դիրքերու:
1938-ին Ուսումնասիրաց միջնակարգ դպրոցը եւ միացեալ նախակրթարանը (բացուած 1933-ին) կը միանան Ուսումնասիարց Միացեալ անուան տակ:
1938–1958 դպրոցը կ’ըլլայ ութամեայ, 1958–1963՝ եօթամեայ, իսկ անկէ ետք միայն վեցամեայ նախակրթարան:
Մինչեւ հայրենադարձութիւն (1947) վարժարանը կ’ունենայ 200–250 աշակերտութիւն:
1942–1943 տարեշրջանին կ՛ունենայ 219 աշակերտ-աշակերտուհի:
1944–1945 տարեշրջանին 204 աշակերտ:
Հայրենադարձութենէն ետք աշակերտութեան թիւը չ’անցնիր 176-ը:
Ստորեւ կարգ մը տարեշրջաններու աշակերտութեան եւ ուսուցչական կազմի թուային պատկերը ներկայացնող ցուցակ մը:

Տարեշրջան                       Աշակերտութիւն               Ուսուցչակազմ
1948–1949                          145                                 9
1950–1951                          120                                 9
1962–1963                          176                                11
1964–1965                          165                                11
1975–1976                          139                                10
1981–1982                            75                                 8
1985-1986                             80                                10

Ուսումնասիրաց Միացեալ վարժարանին մէջ ուսուցիչի եւ տնօրէնի պաշտօնով պաշտօնավարած են՝ Յակոբ Աթիկիանէն ետք Ժոզէֆ Պասմաճեան (1944–1966), գիւղի քահանաներ՝ Զաւէն Քհնյ. Փոլատեան (մինչեւ 1970), Յուսիկ Քհնյ. Սեդրակեան (1973–1979), Աբրահամ կարճիկեան (մինչեւ 1994): Ուսուցչական երկար տարիներու վաստակ ունին Մարտիրոս Թութիկեան, Կարօ Հաթութեան, Մանկապարտիզպանուհիներ՝ Արաքսի Սողոմոնեան, Սոնա Պաղտուտ, Նուարդ Փանոսեան եւ ուրիշներ:
Ազգ. Ուսոմնասիրաց Միացեալ վարժարանի շէնքը 1996-ին հիմնովին վերանորոգուեցաւ, յաջորդող տարիներուն վարժարանը օժտուեցաւ ջերուցման ցանցով, համակարգիչի սենեակով եւ ուսուցման արդի սարքաւորումներով:
2002-ին պետկան մարմիններու կողմէ ձեռք բերուեցաւ պետական արտօնագիր, վարժարանը վերածելու Միջնակարգ դպրոցի (իննամեայ):
2005–2006 տարեշրջանին վարժարանը տուաւ իր առաջին Ը. կարգի շրջանաւարտները, որոնք ներկայացան պետական քննութիւններուն (Պրովէի):

Վերջին երեք տարիներուն ընդհանուր աշակերտութեան (մանկապարտէզ, նախակրթարան եւ միջնակարգ) եւ ուսուցչական կազմին թուային պատկերը հետեւեալն է.-

Տարեշրջան                     Աշակերտութիւն                 Ուսուցչակազմ
2002 – 2003                          151                                 13
2003- 2004                            165                                 18
2004 – 2005                          183                                 18
2005- 2006                            196                                 26
2006- 2007                            216                                 28
2007- 2008                            226                                 30